صفحه 410

مسئله 127- يكى از گناهان بزرگ در اسلام عاقّ پدر و مادر است، و در روايات فراوانى از گناه كبيره شمرده است، و در بعضى از آيات و روايات، گناه آن را در حدّ كفر دانسته است و آن اقسامى دارد:

الف) ناراحت كردن پدر و مادر در عدم پرداخت نفقۀ آنها، زيرا ادارۀ پدر و مادر در معيشت به طور متعارف اگر فقير باشند، بر اولاد واجب است و ترك آن، گناهش خيلى بزرگ است.

ب) غصب مال پدر و مادر و ممنوع نمودن آنها از حقّ خودشان، و اين قسم علاوه بر اينكه گناهش خيلى بزرگ است، حقّ‌النّاس نيز مى‏باشد و گناه حقّ‌النّاس، بسيار سنگين است.

ج) بردن آبروى پدر و مادر يا غيبت آنان، يا تهمت زدن به آنها، يا مكر و خدعه و يا دشمنى و امثال اينها با آنان، و اين قسم علاوه بر اينكه گناه بزرگ عاقّ پدر و مادر را دارد، گناه آبروريزى و تهمت و غيبت و امثال اينها را نيز دارد.

د) تندى و پرخاشگرى و يا- العياذ باللَّه- فحش به آنها، حتّى قهر و داد زدن بر سر آنها، و اين قسم همان عاقّى است كه در قرآن و روايات از گناهان كبيره شمرده شده است و حتّى قرآن شريف اظهار ناراحتى نسبت به آنها را منع فرموده است:

«وَ لا تَقُلْ لَهُما افّ»[1]

«پس به پدر و مادر (حتّى) افّ هم نگوييد.»

مسئله 128- اگر پدر و مادر كافر يا گناه‏كار باشند، فرزند نبايد پيروى در كفر آنها يا گناه آنها داشته باشد، بلكه اگر مى‏تواند بايد با لطف و مهربانى و با تسلّط بر اعصاب و صبر بر تندى آنها نهى از منكر كند، و اگر نهى از منكر اثر نداشت و يا نهى از منكر موجب غضب و تندى آنها شد، نهى از منكر لازم نيست و واجب است از نظر قرآن شريف، رفتار اولاد با آنها كريمانه و با تلطّف و مهربانى باشد:

«وَ صاحِبْهُما فِى الدُّنْيا مَعْرُوفا»[2]

«و در دنيا به خوبى با پدر و مادر معاشرت كنيد.»

صفحه 411

مسئله 129- اگر پدر و مادر مقصّر باشند، نظير اينكه مادر با زن فرزندش ناسازگارى مى‏كند و يا پدر با اولاد تندخويى مى‏كند، فرزند نمى‏تواند با آنها تندخويى كند و بايد بر بدى آنها صبر كند، اگرچه طرفدارى از آنها لازم نيست بلكه جايز نيست، و اگر مى‏تواند از باب ارشاد جاهل آنان را ارشاد كند، بايد ارشاد كند.

مسئله 130- توبه از گناه عاقّ پدر و مادر علاوه بر پشيمانى از گذشته و تصميم بر ترك در آينده و شرمندگى از درگاه خداوند متعال و استغفار و طلب آمرزش از او، تحصيل رضايت آنهاست، ولى اگر راضى نشدند و يا دسترسى به آنها نيست، نظير اينكه مرده‏اند، بايد با خيرات و مبرّات و دعا و استغفار براى آنها جبران گذشته را بنمايد.

مسئله 131- خدمت به پدر و مادر مخصوصاً پدر و مادرى كه تقصير در حقّ اولاد نموده‏اند، از افضل اعمال و ثواب آن از هر عبادتى بالاتر است و موجب خير دنيا و آخرت است.

مسئله 132- اگر پدر و مادر از دنيا رفتند، بر اولاد واجب است به فكر آنها باشند و اگر آنها را فراموش كردند و خيرات و مبرّات براى آنها نفرستادند، پدر و مادر در عالم برزخ آنها را عاق مى‏كنند و گناه عاقّ پدر و مادر برايشان نوشته مى‏شود.